استان اذربایجان شرقی به دلیل وسعت زیاد دارای آب و هوای متنوع میباشد به طوری که بیشترین دمای ثبت شده در شهرهای میانه و جلفا میباشد که مردم این شهرها دمای ۴۵ + درجه بالای صفر را تجربه کردهاند و همچنین کمترین دمای ثبت شده در استان و در کلیه شهرهای ایران مربوط به بستان آباد با دمای ۴۶ - درجه زیر صفر میباشد. میانگین بارندگی سالیانه ۲۵۰ الی ۳۰۰ میلیمتر میباشد.
نگاهی به شهرستان بستانآباد
سابقه تاریخی
بستان آباد در محل شهر باستانی و گمشده تاریخی «اوجان» بنا شدهاست. اوجان پایتخت ییلاقی در دوره ایلخانان مغول بوده که بعداً در اثر حوادث روزگار، به کلی منهدم شدهاست. اين منطقه به جهت آنكه در مسير ارتباطي جاده ابريشم قرارداشته و از آب و هواي مناسب دامنه سهند برخوردار بوده همواره داراي جمعيت بوده و در متون تاريخي بازمانده از گذشته به اسامي "اوجن" و يا "اوجان" ذكر اين منطقه به تكرار آمده است . از اين كه مركز اين منطقه يا آبادي بزرگ آن ازچه تاريخي بستان آباد خوانده شده است، اطلاع موثقي در دست نيست. ولي پرواضح است كه اين نامگذاري و وجه تسميه آن به همين سبزي و خرمي و چمنزارهاي اين منطقه مربوط مي شود .
موقعیت جغرافیایی
شهرستان بستانآباد با وسعت 2795 كیلومتر مربع (6.1 درصد مساحت استان) در 45 كیلومتری تبریز واقع شده است و ارتفاع آن از سطح دریا 1679 تا 1740 متر می باشد. این شهرستان از سمت شمال با شهرستان هریس، از سمت شرق با شهرستانهای سراب و میانه، از سمت غرب با شهرستانهای تبریز و مراغه و از سمت جنوب با شهرستان هشترود هممرز است.
تقسیمات کشوری
طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان بستانآباد دارای دو بخش به نامهای مرکزی (شامل دهستانهای شبلی، قوریگل، مهرانرود مرکزی، مهرانرود جنوبی و اوجان غربی) و تیکمهداش (شامل دهستانهای اوجان شرقی، سهندآباد، عباس شرقی و عباس غربی)، دو نقطه شهری به نامهای بستانآباد و تیکمهداش و 188 آبادی میباشد.
جمعیت
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال 1390، جمعیت شهرستان بستانآباد در حدود 94985 نفر (2.5 درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان 17954 نفر برآورد شده است. جمعیت شهری این شهرستان 20599 نفر و جمعیت روستایی آن 74386 نفر و تعداد خانوار آن 25564 خانوار است.
اقلیم و آب و هوا
بستانآباد منطقهای است کوهستانی که سراسر قسمت جنوبیش را کوههای پربرف و مرتفع پوشاندهاست. شمال آن در امتداد کوههای بزغوش و غرب این شهرستان در امتداد کوههای مورو داغ به ارتفاع ۲۹۶۰ متر در دنباله کوههای مورو داغ و بزغوش بنام تک آلتی و گردنه معروف شبلی قرار گرفتهاست. مرتفعترین نقطه شهرستان کوه سهند به ارتفاع ۳۷۷۲ متر میباشد. آب و هوای بستان آباد به دلیل قرار گرفتن در دامنه کوهستان سهند در زمستان سرد و پربرف و دوره یخبندانش طولانی و در تابستان معتدل و مطبوع است. هوای این شهرستان شش ماه از سال خشک و شش ماه دیگر مرطوب میباشد.
وضعیت اقتصادی
اقتصاد منطقه بستان آباد وابسته به کشاورزی و دامداری، و نشات گرفته از وجود آب و زمین مرغوب است. در بخش کشاورزی محصولاتی چون غلات و سیب زمینی از تولید بالا و مرغوبیت مناسب برخوردار است و در بخش دامداری و در قسمت لبنیات و خصوصاً پنیر از شهرت بسزائی برخوردار میباشد. شغل اصلی مردم کشاورزی، دامداری، قالیبافی و مشاغل آزاد میباشد در اکثر روستاهای تابع بستان آباد قالیبافی روستائی با نقشه روستاباف، بسیار رونق و رواج دارد و از منابع بزرگ درآمد مردم است.
وجود معادن مختلف در کوههای مجاور، و کارخانههای مجهزی تاسیس شده در کنار جاده تبریز- بستان آباد، رونق بسزائی به اقتصاد و منابع شهرستان بخشیدهاست. واحدها و کارخانههای مختلف از جمله صابون سازی، قندریزی، حلاجی، کشبافی، تولید مواد غذائی در مرکز شهرستان مشغول به کار میباشند. در سالهای اخیر کامیونداری و خدمات حمل و نقل در ردیف عمدهترین مشاغل بستان آباد درآمده است.
از آنجا که بستان آباد به مرکز استان یعنی تبریز نزدیک است لذا کارخانجات متعددی در بستان آباد و مسیر بستان آباد- تبریز قرار گرفتهاست در عین حال در خود شهرستان واحدهای صنعتی فعال مشغول بکارند که کم و بیش در رشد اقتصادی و اشتغال زائی منطقه مؤثرند. این شهرستان دارای آبگرمهای متعدد در منطقه صنعت توریسم نیز میتواند در این منطقه بطور اصولی شکل گیرد.
نقاط تاریخی و دیدنی
چشمههای معدنی بستان آباد که در ده اسککندی در 60 کیلومتری جنوب شرقی تبریز واقع شده و تالاب قوریگل در 45 کیلومتری شمال شرقی تبریز از نقاط دیدنی و گردشگری شهرستان بستانآباد محسوب میشوند.
نگاهی به شهرستان اهر
سابقه تاریخی
سرزمين اهر داراي گذشتهاي دور است. سنگ نبشتة اورارتويى، بر دامنة كوه زاغى واقع در شمال روستاي سقين دل، در نزديكى اهر و نيز بقاياي دژهاي ساسانى در اين منطقه گواه اين ادعاست. در سدههاي نخستين اسلامى، اهر از شهرهاي آبادان بر سر راه اردبيل به دبيل بوده است. در حدود العالم، اهر قصبة ميمد (ميمند) معرفى شده است. در اواخر سدة 6 و اوايل سدة 7ق، اهر مدتى تختگاه ملوك پيشتكين بود. در دورة صفويه، اهر به سبب وجود بارگاه شيخ شهابالدين اهري در آنجا، مورد توجه شاهان صفوي قرار داشت و مدتى نيز حاكمنشين قرهداغ شمرده مىشد. در دورة قاجاريه و جنگ نخست ايران با روسيه ، اهر مدتى مركز فرماندهى عباس ميرزا برضد قواي روسيه بود. در شهريور 1320ش، شهر اهر و شهرهاي ديگر آذربايجان، مورد حملة هوايى نيروهاي شوروي قرار گرفت و عدهاي از مردم اهر در اين حمله، كشته شدند.
موقعیت جغرافیایی
شهرستان اهر با وسعت 3074 كیلومتر مربع (6.7 درصد مساحت استان) در 110 كیلومتری تبریز واقع شده است. این شهرستان از سمت شمال با شهرستان کلیبر، از سمت شرق با استان اردبیل، از سمت غرب با شهرستان ورزقان و از سمت جنوب با شهرستان هریس هممرز است.
تقسیمات کشوری
طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان اهر دارای دو بخش به نامهای مرکزی (شامل دهستانهای قشلاق، گویجهبل، اوچهاچا، آذغان، بزکش و ورگهان) و هوراند (شامل دهستانهای دودانگه، چهاردانگه و دیکله)، دو نقطه شهری به نامهای اهر و هوراند و 344 آبادی میباشد.
جمعیت
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال 1390، جمعیت شهرستان اهر در حدود 150111 نفر (4 درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان 92608 نفر برآورد شده است. جمعیت شهری این شهرستان 97053 نفر و جمعیت روستایی آن 53058 نفر و تعداد خانوار آن 39748 خانوار است.
اقلیم و آب و هوا
شهرستان اهر در يك منطقه كوهستاني قرار گرفته و مشخصه اصلي آن، رشته كوه قرهداغ ميباشد كه قلل مرتفع آن چهره كوهستاني به شهرستان داده است. اين شهرستان در ميان ارتفاعات مهمي چون قيزقلعهسي به ارتفاع 1266 متر و كوه تاريخي معروف هشت سر با ارتفاع 2536 متر محصور شده و دامنه ارتفاعات مزبور از جهات شمال و جنوب و غرب تا هوراند كشيده شده است. پستترين نقطه، بخش كنارههاي رودخانه قرهسو كه در قسمت شرقي شهرستان واقع و محل كشت و زرع انواع محصولات باغي و زراعي ميباشد.
وضعیت اقتصادی
با توجه به قابلیتها و امكانات شهرستان اهر، محوریت توسعه این شهرستان بخش گردشگری، توسعه معادن و فعالیتهای وابسته به آن و توسعه كشاورزی و دامداری استوار گشته است. هم چنین با توجه به اینکه در سال های اخیر سرمایه گذاری های خوبی در ایجاد باغات در این شهرستان انجام شده است، باعث ایجاد پتانسیل خوبی برای ایجاد واحدهای صنایع تبدیلی کشاورزی و همچنین سردخانه ی بالای صفر در این شهرستان شده است.
نقاط تاریخی و دیدنی
بقعه و آرامگاه شیخ شهابالدین اهری (باقیمانده از دوره صفوی)، مسجد جامع اهر، بازار سرپوشیده اهر، کاروانسرای شاه عباسی، جنگل طبیعی انداب (پارک جنگلی فندقلو در 25 کیلومتری اهر)، جنگل طبیعی تنباکولو (واقع در بخش هوراند)، خانه دکتر قاسم اهری، سد ستارخان اهر، قلعه پشتوی هوراند
سابقه تاریخی
محققان اسکو را با اوشکایای کهن یکى مىدانند. چنانکه از مآخذ آشوری بر مىآید، اوشکایا شهری دارای قلعه بوده که در شرق دریاچة ارومیه و در دامنة کوه سهند قرار داشته است. در دورة اسلامى، حمدالله مستوفى در نزهة القلوب از اسکو به عنوان یکى از آبادیهای بزرگ ناحیة باویل رود و در کنار باویل، خسروشاه، میلان و فسقندیس نام مىبرد. در عالم آرای نادری اسکو از نقاط آباد آذربایجان معرفى شده است. در جنبش مشروطه، مردم اسکو در کنار مردم تبریز با قوای دولتى و قزاقان روس به مبارزه برخاستند.
موقعیت جغرافیایی
شهرستان اسکو با وسعت 1763 كیلومتر مربع (3.9 درصد مساحت استان) در 30 كیلومتری تبریز واقع شده است و ارتفاع آن از سطح
دریا 1450 متر می باشد. این شهرستان از سمت شمال با شهرستان شبستر، از سمت شرق با شهرستان تبریز، از سمت غرب با دریاچه ارومیه و از سمت جنوب با شهرستان آذرشهر هممرز است.
تقسیمات کشوری
طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان اسکو دارای دو بخش به نامهای مرکزی (شامل دهستانهای گنبر، باویل و سهند) و ایلخچی(شامل دهستانهای شورکات جنوبی و جزیره)، سه نقطه شهری به نامهای اسکو، سهند و ایلخچی و 49 آبادی میباشد.
جمعیت
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال 1390، جمعیت شهرستان اسکو در حدود 98988 نفر (2.7 درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان 16983 نفر برآورد شده است. جمعیت شهری این شهرستان 56918 نفر و جمعیت روستایی آن 42070 نفر و تعداد خانوار آن 30109 خانوار است.
اقلیم و آب و هوا
اسكو منطقه اي ييلاقي با تپه ماهورهايي از بقاياي آتشفشانهاي سهند در دورانهاي پيشين مي باشد. كنارهاي درياچه اروميه در غرب مسطح و جلگه اي و هرقدر از غرب به شرق پيش رويم ارتفاع زمين بيشتر شده تا به قله هاي سهند كه پيوسته پوشيده از برف مي باشد مي رسيم. بنابراين اسكو به مناسبت واقع شدن در مسير كوهپايه هاي سهند و برودت آن از يكطرف و بخارات و رطوبت درياچه اروميه از سوي ديگر داراي يكنوع آب و هواي ملايم و مرطوب مي باشد. اگر بخش مركزي شهرستان اسكو را مبداء قرار دهيم هر قدر بطرف مغرب (درياچه اروميه) پيش رويم زمين سرازير و هوا گرمتر و هر قدر بطرف مشرق كوههاي سهند رويم زمين سربالايي و هوا خنكتر و سردتر ميگردد. كوهستان سهند پس از سبلان يكي از بزرگترين و مهمترين برجستگيهاي آذربايجان شرقي و از معروفترين كوههاي آتشفشاني خاموش ايران است كه در 50 كيلومتري جنوب تبريز قرار دارد و سلطان داغي در شمال كوهستان سهند و در بخش مركزي شهرستان اسكو واقع شده است. اين كوه بعد از قله جام داغي سهند و در بخش مركزي شهرستان اسكو واقع شده است. اين شهر به مانند ساير شهرهاي آذربايجان داراي تابستان كوتاه و ملايم و زمستانهاي سرد و طولاني مي باشد. بارندگي آن بيشتر در فصول سرد سال بوده و تابستانهاي آن خشك و گاهي با بارندگيهاي رگباري مي باشد.
وضعیت اقتصادی
اسکو یکی از زرخیزترین و مهم ترین مناطق کشاورزی و دامپروری و صنعتی آذربایجان است. برگه ی زرد آلو و بادام و گردو و سایر ارقام صادراتی بخش اسکو از ممتاز ترین نوع آنهاست و سالیانه مقدار زیادی به عنوان صادرات به کشور های خارج حمل می شود و علاوه بر آن انواع و اقسام غلات و میوه جات و سیب زمینی و پیاز و انواع خشکبار و عسل و لبنیات در منطقه اسکو به دست می آید که علاوه بر تامین نیاز مورد مصرفی مردم آنجا مقدار زیادی نیز به شهر تبریز و سایر شهرستان های ایران وحتی خارج منتقل می شود. در قسمت صنعت نیز بخش اسکو از پیشرفته ترین مناطق آذربایجان است وصنایع تولید انواع پارچه و پتو و پوشاک و محصولات ابریشمی و پارچه های حریر و به خصوص کلاقه ای آنجا در ایران کم نظیر و شهرت جهانی دارد و قسمتی از صادرات این بخش را به داخل و خارج کشور تشکیل می دهد.
وجود تولیدات متنوع زراعی و باغی به ویژه زیره، بادام، گردو، گل سرخ محمدی و وجود منابع آبی نسبتاً مناسب، پتانسیل خوبی را برای توسعه صنایع تبدیلی، کشاورزی، دامپروری، آبزی پروری و همچنین گردشگری برای این شهرستان ایجاد کرده است.
نقاط تاریخی و دیدنی
روستای کندوان: در 18 کیلومتری جنوب اسکو در دامنه سرسبز سلطان داغی و در 50 کیلومتری جنوب غربی تبریز واقع شده است. آنچه به کندوان هویت باستانی داده وجود 117 خانوار و منزل مسکونی در درون تودههای مخروطی و هرمی شکل صخره ای که روستاییان کندوان داخل این توده ها برای خود خانه مسکونی، آغل، انبار، کارگاه ایجاد کرده اند. وجه تسمیه کندوان به خاطر خانه های کندوئی شکلی می باشد که در دل صخره های کرانی کله قندی شکل تعبیه شده است و از خصوصیات این خانه هاست که هوای داخل آن در زمستان گرم و مطبوع و در تابستان خنک می باشد. درباره اوضاع معماری سنتی کندوان تعدادی از محققان و جغرافی دانان اعتقاد دارند که کندوان در ایران نظیری ندارد و نوع معماری آن از نوع معماری صخره ای است و چنین تعریف می کنند که معماری صخره ای، از نظر بازسازی بسیار پراهمیت تر از معماری معمولی است. وجود آب معدنی گوارا، خانه های صخره ای و مخروطی منحصر به فرد، دره سرسبز و خرم، آب و هوای بسیار مطبوع کوهستانی و وجود لبنیات مرغول و دلپذیر و عسل طبیعی از دیرباز روستای کندوان را مود توجه علاقمندان قرار داده است و محیط آرام بخش و سکونت شبانگاهی روستا توام با نسیم دلپذیری که از سهند زیبا می وزد.
بقعه امامزاده اسکو (واقع بر روی تپهای در جنوب اسکو و مشرف به شهر)، روستای عنصرود (دارای طبیعت جذاب و سرسبز و چشمه های آب معدنی)، مقبره پیرحیدر (واقع در محله سوسیان)، مزار الله بنده سی (واقع بر فراز تپه ای بلند در جنوب شرقی اسکو)، مسجد پایتخت، مسجد جامع اسکو از دیگر نقاط دیدنی شهرستان اسکو میباشد.
نگاهی به شهرستان آذرشهر
سابقه تاریخی
شهرستان آذرشهر يكي از قديمي ترين و معروفترين بخش هاي شهرستان تبريز بوده كه قبلاً به نام دهخوارقان معروف و ناميده مي شد بطوري كه در سال 1306 شهرداري شهر آذرشهر مركز شهرستان تشكيل و شروع به كار نموده است. آذرشهر در سال 1376 رسماً به شهرستان تبديل شد.
موقعیت جغرافیایی
شهرستان آذرشهر با وسعت 840 كیلومتر مربع (1.8 درصد مساحت استان) در 30 كیلومتری تبریز واقع شده است و ارتفاع آن از سطح
دریا 1340 متر می باشد. این شهرستان از سمت شمال و شرق با شهرستان اسکو، از سمت غرب با دریاچه ارومیه و از سمت جنوب با شهرستان عجبشیر هممرز است.
تقسیمات کشوری
طبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان آذرشهر دارای سه بخش به نامهای حومه (شامل دهستانهای شیرامین، قبلهداغی، ینگجه و قاضیجهان)، ممقان (شامل دهستان شهرک) و گوگان (شامل دهستانهای تیمورلو و دستجرد)، چهار نقطه شهری به نامهای ممقان، آذرشهر، تیمورلو و گوگان و 46 آبادی میباشد.
جمعیت
براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال 1390، جمعیت شهرستان آذرشهر در حدود 107579 نفر (2.9 درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان 39918 نفر برآورد شده است. جمعیت شهری این شهرستان 64672 نفر و جمعیت روستایی آن 42907 نفر و تعداد خانوار آن 31828 خانوار است.
اقلیم و آب و هوا
شهرستان آذرشهر در دامنه شمال غربي كوه هاي بلندي از سلسله كوه هاي سهند غربي و جلگه و سواحل درياچه اروميه قرار گرفته است، قسمت شرق و جنوب شرقي آن كوهستاني و در مغرب آن ساحل پست درياچه اروميه قرار گرفته است، بلندترين كوه آن قاف داغي و در اصطلاح محلي به نام قبله داغي مشهور بوده و دشت حاصلخيز آذرشهر و روستاهاي اطراف آن در آبرفت رودخانه و مخروط افكنه كوهها قرار گرفته اند و كوه قبله داغي و كوه جهنم در ينگجه و چپقلو و قالاداغي در جزيره اسلامي و كوههاي قدمگاه و پيرچوپان از كوه هاي معروف شهرستان مي باشد. شهرستان آذرشهر از نظر چگونگي آب و هوا يك تفاوت كلي با ساير بخش هاي مناطق كوهستاني آذربايجان داشته و از يك تمايز مخصوصي برخوردار است، موقعيت قرار گرفتن آن از نظر جغرافيايي در آب و هواي آن اثر بخصوصي دارد دوري و نزديكي به درياچه اروميه، واقع شدن در دامنه كوهستان ها، ارتفاع و موقعيت موجود در تعيين آب و هوا موثر مي باشد.
وضعیت اقتصادی
این شهرستان در تولید سیر، لپه، سنجد، گردو و بادام دارای جایگاه ممتازی در استان است. همچنین به دلیل وجود شهرك صنعتی شهید سلیمی صنایع متنوعی از جمله مواد غذایی، خودروسازی، فولاد، شیمیایی و صنایع تبدیلی در حوزه آن شهرستان واقع شده اند. وجود 32 معدن فعال كه مواد معدنی شیل سیاه، گرانیت، مرمر، مرمریت دیاتومیت، سنگ آهك، نمك از آنها استخراج می شود و بعضی از سنگ های تزئینی معادن آذرشهر كه دارای شهرت جهانی می باشند نیاز این شهرستان را برای ایجاد واحدهای فرآوری معدنی به وضوح نشان می دهد.
عمده تجارت اهالي شهرستان آذرشهر از طريق فروش قالي و محصولات كشاورزي ميباشد كه توليدات خود را از قبيل گندم و جو و سيب زميني و پياز و بادام و گردو و گوجهفرنگي، علوفه، صيفي جات و خشكبار در بازار به فروش رسانده و از اين طريق امرار معاش مي نمايند.
نقاط تاریخی و دیدنی
چشمه چهارسو (واقع در محله ستوباد)، گورستان پيرحيران، مسجد چهارسو ستوباد، مسجد روميان، مسجد محراب (واقع در محله محراب)، آثار باداميار (واقع در روستای باداميار يا قدمگاه در 12 كيلومتري جنوب شرقي آذرشهر)، آثار تورامين (واقع در روستاي متروك تورامين در چهل كيلومتري تبريز)، اولياي قاضي جهان (واقع در روستاي قاضي جهان از توابع گوگان در چهار كيلومتري شمال غربي آذرشهر)، قبر پير جابر ممقان، تپه باستاني شيرامين (واقع در روستاي شيرامين در هفده كيلومتري جنوب غربي آذرشهر)، تپه پير قطران یا آتشکده، تپه مصلي( واقع در ساحل شمالي رودخانه دهخوارقان، قبرهاي تاريخي و بزرگ روستاي ينگجه از توابع آذرشهر
آذربايجان پيش از آن كه به قلمروی اسلام درآيد، در قلمروی آيين زرتشتى بوده است. در آن عصر ستايش آتش بيش از عقايد ديگر رواج داشت و در هر گوشه اين سرزمين آتشكدهاى برپا بود.
پيش از آيين زرتشتى و انتشار آن در آذربايجان، كيشهاى توتميستى و آنيميستى، مبتنى بر پرستش نيروها و موجودات طبيعى در اين سرزمين متداول بوده است.
پس از فتوحات مسلمانان و تسلط آنان بر آذربايجان بخشى از مردم اين منطقه از قبول اسلام سرباز زدند و با تن دادن به پرداخت جزيه در شمار اهل ذمه درآمدند.
پيروزىهاى سرداران عرب سيلى از تازيان را از شهرهاى كوفه، بصره و شام به آذربايجان سرازير ساخت. اين گروهها در نواحى گوناگون آذربايجان سكونت گزيدند و پارهاى از آنها (رواديان، هاشميان، يزيديان) بعدها دولتهاى محلى كوچكى در اين ناحيه به وجود آوردند.
گروهی از مردم آذربايجان كه به دين اسلام درآمده بودند، پيرو مذهب اهل سنت بودند و مذهب شيعه هنوز در اين سرزمين رواج نیافته بود. اما از اوايل سده چهارم هجرى كه امراى مسافرى (سلارى) متصرفاتى در آذربايجان به دست آوردند، مذاهب زيدى و اسماعيلى رفته رفته در اين سرزمين راه يافتند و در همين دوره، حمدانيان موصل نيز كه تمايلات شيعى داشتند بر بخش غربى آذربايجان استيلا يافتند.
به سبب نفوذ همسر هلاکوخان مغول به نام دوقوز خاتون که از آئين عيسوى پيروى مىكرد، کلیساهایی در آذربايجان ساخته شد. در دوره ايلخانان حتى براى نخستين بار معابد بودايى و بتپرستى نيز در آذربايجان سر برآوردند، اما با گرايش تدريجى مغولان به اسلام، كليساها و معابد و نيز بتخانهها رونق خود را از دست دادند تا اين كه به دستور غازان خان، همه آنها را ويران ساختند. در اين دوره علماى شيعه به دربارهاى اوجان و مراغه و سلطانيه راه یافتند و نفوذ آنان در ميان امراى مغول چندان افزايش يافت كه اولجايتو (سلطان محمد خدابنده) رسماً به مذهب شيعه درآمد و آن را در سرتاسر ايران رسميت بخشيد و سكه به نام امامامن معصوم (ع) زد. در سدههاى هفتم و هشتم هجرى كه دوره قوت گرفتن مذهب شيعه بود، در آذربايجان نيز شيعيان رفته رفته نفوذ بيشترى يافتند و در پى فروپاشى دولت ايلخانان، دودمان چوپانيان (سنّی مذهب) و آل جلاير (شیعی مذهب) در آذربايجان قدرت يافتند و در ترويج اين مذهب مىكوشيدند.
تيموريان كه در پى بيرون راندن آل جلاير از آذربايجان، بر اين سرزمين استيلا يافتند به هوادارى از تشيع تظاهر مىكردند و تركمنان قراقويونلو كه پس از مرگ تيمور در آذربايجان قدرت يافتند مذهب شيعى داشتند و برخى از آنان بناهاى تازهاى بر قبور ائمه اطهار (ع) ساختند.
تركمنان آق قويونلو گرچه از مذهب اهل سنت پيروى مىكردند، اما عداوت خاصى با شيعيان نداشتند.
در دوره صفويه اكثريت مردم آذربايجان به مذهب شيعه درآمدند و شمار زيادى از شيعيان آسياى صغير نيز كه زير فشار دولت عثمانى بودند به اين منطقه كوچ كردند. از آن پس مذهب اهل سنت تنها در ميان كردان و برخى عشاير محدود ماند كه اينان بيشتر در غرب و جنوب غربى آذربايجان زندگى مىكردند.
در حال حاضر مسلمانان شیعه مذهب در این استان در اکثریت میباشند و در این میان اقلیتهای دینی همچون زرتشتیان و مسیحیان نیز دیده میشوند.
کشاورزی: شرایط آب و هوایی، ویژگیهای خاک و موقعیت جغرافیایی منطقه، استان را به منطقهای مناسب و مستعد برای كشاورزی تبدیل كرده است. در این سرزمین محصولات مختلف باغی، زراعی، سبزی و صیفیجات و حبوبات به دست میآید كه ضمن تأمین مصرف داخلی به خارج از منطقه و كشور نیز صادر میشود. این استان با وجود خاک متنوع و حاصلخیز، منابع طبیعی وسیع در زمینه فعالیتهای بخش كشاورزی یكی از مراكز عمده كشاورزی كشور به حساب میآید. موقعیت مكانی و ویژگیهای ژئومورفولوژیكی آن، امكان ایجاد یک قطب قوی در زمینه كشاورزی، منابع طبیعی و دام را فراهم آورده است. از طرفی جلگههای حاصلخیز در استان تنوع آب و هوایی، حوضههای دریاچه ارومیه، رود بزرگ ارس، قزل اوزن و... سبب پیدایش مراكز تجمع فعالیتهای متعدد كشاورزی شده كه امكان پرورش و كشت محصولات مختلف كشاورزی در آن فراهم است.
با توجه به تنوع محصولات كشاورزی و بالا بودن ارزش افزوده صنايع تبديلی زمينه مساعدی در استان از لحاظ ايجاد صنايع تبديلی انواع محصولات زراعی در استان فراهم میباشد. از جمله اين صنايع میتوان به صنايع تبديلی سيب زمينی، خشک كردن و بستهبندی سبزيجات و انواع كنسرو و ميوه اشاره نمود.
از نظر توليد محصولات زراعی استان آذربايجان شرقی در زمينه توليد پياز و يونجه در رتبه اول كشور، در زمينه توليد عدس در رتبه دوم و در زمينه توليد سيب زمينی و نخود رتبه پنجم كشوری را دارا میباشد. از نظر توليد محصولات باغی، اين استان در زمينه توليد زردآلو در كشور در مقام اول، از نظر توليد سيب و بادام در مقام دوم و از نظر توليد انگور در مقام چهارم و از نظر توليد گردو در مقام پنجم در بين استانهای كشور قرار دارد.
دامداری: استان آذربايجان شرقی به سبب داشتن مراتع نسبتاً غنی، يكی از مهمترين مراكز دامداری كشور محسوب میشود. استان آذربايجان شرقى را میتوان از بهترين مناطق ايران در زمینه توليد گوشت، پوست و پشم گوسفند به شمار آورد. فعاليت دامدارى عشاير كوچنده منطقه نيز اهميت و موقعيت اقتصادى دامى استان را دوچندان ساخته است. آنچه در شيوههاى دامدارى استان مشهود است، تكيه عمده آن به روشهاى سنتى است. بیشترین تولید دام توسط روستاییان و بعد از آن عشایر این استان صورت گرفته است و در این میان سهم کوچکی نیز متعلق به دامداریهای صنعتی میباشد. نگهدارى و پرورش طيور در تمام نقاط اين استان معمول مىباشد كه معمولاً به سه روش صنعتى، نيمه صنعتى و سنتى انجام مىشود.
استان آذربایجان شرقی در زمينه توليد عسل در كشور مقام دوم، تخم مرغ مقام سوم، گوشت قرمز مقام چهارم و شير خام و گوشت مرغ مقام پنجم را به خود اختصاص داده است كه از اين نظر به عنوان يكی از قطبهای توليد محصولات دامی در كشور محسوب میگردد.
صنایع ماشینی: استان آذربایجان شرقی با داشتن حدود 8000 کارخانه و کارگاه صنعتی یکی از قطبهای مهم صنعتی کشور محسوب میشود. صنایع ماشینی این استان را میتوان برحسب مقدار مصرف مواد اولیه و کیفیت تولید به دو دسته عمده «صنايع سبک» و «صنايع سنگين» تقسيم نمود. صنايع سبک اين استان شامل كارخانجات خشكبار، كارخانههاى مبل و صندلى، كارگاههاى چرمسازى، صنعت توليد برق، صنعت شيشهسازى، كارخانه رنگسازى، كارخانه كبريتسازى، صنعت نساجى و صنعت كفش و ... و صنايع سنگين عبارتند از نیروگاه حرارتی تبریز، پالايشگاه تبريز، كارخانههاى ماشينسازى، كارخانه تراكتورسازى، كارخانه سيمان و ... . محصولات تولید شده در زمینه صنایع ماشینی، علاوه بر مصارف داخلی برای صادرات نیز حائز اهمیت فراوانی هستند.
صنایع دستی: صنایع دستی استان آذربایجان شرقی عبارتند از قالیبافی، پارچهبافی، وَرنیبافی (نوعی زیرانداز سنتی)، نقرهسازی، سفالگری، سرامیکسازی، سوزندوزی، سبدبافی، گلابتوندوزی، سوزندوزی، کندهکاری و معرقکاری.
معادن استان آذربایجان شرقی
در زمینه معادن نیز استان آذربایجان شرقی یکی از مناطق غنی کشور میباشد که در آن 110 معدن فعال وجود دارد و 45 نوع ماده معدنی شاخته شده از آنها استخراج میشود. خاصیت گوناگون زمینشناسی استان آذربایجان شرقی نظیر پدیدههای ماگماتیسم، متامورفیسم و شرایط ویژه حوضههای رسوبی سبب گردیده تا در این استان مجموعهای غنی از ذخایر معدنی فلزی و غیرفلزی وجود داشته باشد. از مهمترین معادن استان، معدن مس در شهرستان اهر است که با دارا بودن 2 میلیارد تن ذخیره، یکی از معادن بزرگ مس دنیا میباشد. طلا، دیاتومیت، نفلین سینیت و سنگهای زینتی از دیگر معادن استان هستند که از آنها بهرهبرداریهای لازم به عمل میآید.
زبان آذری یا ترکی آذری به زبانی اطلاق میشود که امروزه بیشتر سکنه منطقه آذربایجان به آن تکلم میکنند. آذری؛ زبان متداول مردم آذربایجان بوده و زبان ترکی با نفوذ تدریجی ترکان سلجوقی در سال 431 هجری قمری در این منطقه رایج شده است
براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 جمعیت استان آذربایجان شرقی 3724620 نفر بوده است. بر اساس این سرشماری جمعیت شهرستانهای استان به شرح زیر میباشد:
نام شهرستان |
جمیعت شهری |
جمیعت روستایی |
جمعیت غیرساکن |
آذرشهر |
64672 |
42907 |
ـــ |
اسکو |
56918 |
42070 |
ـــ |
اهر |
97053 |
53058 |
ـــ |
بستانآباد |
20599 |
74386 |
ـــ |
بناب |
79894 |
49901 |
ـــ |
تبریز |
1545491 |
149603 |
ـــ |
جلفا |
37756 |
17410 |
ـــ |
چاراویماق |
5652 |
27093 |
ـــ |
خداآفرین |
1659 |
33318 |
ـــ |
سراب |
59493 |
72441 |
ـــ |
شبستر |
60393 |
64106 |
ـــ |
عجب شیر |
26280 |
40466 |
ـــ |
کلیبر |
12205 |
36632 |
ـــ |
مراغه |
163859 |
83822 |
ـــ |
مرند |
148875 |
90334 |
ـــ |
ملکان |
31487 |
74631 |
ـــ |
میانه |
106738 |
79068 |
ـــ |
هریس |
32227 |
35593 |
ـــ |
هشترود |
21169 |
39653 |
ـــ |
ورزقان |
6758 |
38950 |
ـــ |
تعداد صفحات : 3